Hiện nay, mang thai ở tuổi vị thành niên ngày càng rõ rệt. Đây là vấn đề được xã hội quan tâm, bởi hệ lụy của tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, cuộc sống sau này của trẻ em mà còn ảnh hưởng đến chất lượng dân số và xã hội.
Thực trạng vấn đề mang thai ở trẻ vị thành niên hiện nay
Tại Việt Nam, theo số liệu thống kê của Vụ Sức khỏe bà mẹ trẻ em (Bộ Y tế), tỷ lệ trẻ vị thành niên (VTN) mang thai trong tổng số người mang thai tăng lên liên tục qua các năm. Năm 2010 là 2,9%, năm 2011 là 3,1%, năm 2012 là 3,2%. Tương ứng tỷ lệ phá thai ở lứa tuổi này lần lượt là 2,2%, 2,4% và 2,3%.
Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trên thế giới, 44 trong số 1.000 trẻ được sinh ra từ các bà mẹ tuổi VTN (15 - 19 tuổi). Ở các nước đang phát triển, ít nhất 10 triệu trường hợp mang thai ngoài ý muốn trong 1 năm ở những trẻ nữ VTN độ tuổi 15 đến 19. Các biến chứng trong quá trình mang thai và sinh đẻ là nguyên nhân tử vong hàng đầu đối với các trẻ gái 15 - 19 tuổi.
Tại sao trẻ ở tuổi vị thành niên mang thai?
Trẻ VTN là những trẻ từ 10 - 19 tuổi. Vào độ tuổi này, trẻ đã bắt đầu phát triển các chức năng sinh dục, sinh sản cũng như bắt đầu có nhu cầu tình dục nhưng lại chưa đủ kỹ năng để kiểm soát ham muốn. Bên cạnh đó, sự hiểu biết về chu kỳ kinh nguyệt, cơ chế thụ thai, các biện pháp tránh thai của trẻ ở giai đoạn này vẫn còn thiếu sót. Chưa được giáo dục đầy đủ về sức khỏe giới tính, thiếu tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, cha mẹ không chú trọng về việc giáo dục sức khỏe sinh sản cho con em,... đều là những nguyên nhân dẫn đến mang thai ngoài ý muốn và có thể để lại nhiều hệ lụy về sau.
Những nguy cơ trẻ phải đối mặt khi mang thai ở tuổi vị thành niên
Nguy cơ khi phá thai ở tuổi vị thành niên
Mặc cảm và xấu hổ nên trẻ VTN thường tìm kiếm đến các dịch vụ phá thai không an toàn, nhất là phá thai tại các phòng khám tư nhân không đảm bảo kỹ thuật y tế sẽ dễ gặp phải tai biến như băng huyết, thủng tử cung, sót nhau, sót thai, nhiễm khuẩn và có thể bị tử vong. Trẻ VTN cũng thường không biết đến các dấu hiệu nhận biết thai nghén, khi phát hiện và tìm đến cơ sở y tế thì thai đã to. Ngoài ra, do cơ thể chưa phát triển hoàn chỉnh, tâm lý lại lo sợ nên thủ thuật phá thai ở VTN thường xảy ra nhiều tai biến hơn ở người trưởng thành như: chảy máu, viêm nhiễm mạn tính ở tử cung, buồng trứng, ống dẫn trứng hay nghiêm trọng hơn là tắc ống dẫn trứng, dính tử cung khiến mất đi thiên chức làm mẹ về sau. Việc phá thai khi tuổi đời còn trẻ cũng gây ra những ảnh hưởng nặng nề, tổn thương sâu sắc về tinh thần cho bản thân về lâu dài.
Nguy cơ khi tiếp tục giữ thai và sinh đẻ
Mang thai ở tuổi VTN ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe của cả mẹ và thai nhi. Nguy cơ tử vong mẹ vẫn còn cao so với các mẹ sinh con ở tuổi trưởng thành. Mẹ dễ bị thiếu máu, tiền sản giật, đẻ non, sảy thai, chuyển dạ đình trệ hay bất tương xứng thai khung chậu. Trong lúc sinh người mẹ cũng có thể gặp phải trường hợp khó sinh, cần phải can thiệp bằng các thủ thuật và phẫu thuật.
Tỷ lệ trẻ em tử vong bởi sinh ra ở các bà mẹ tuổi VTN cao hơn so với các bà mẹ sinh con trong độ tuổi trưởng thành. Con của các bà mẹ vị thành niên thường có tỷ lệ nhẹ cân, bệnh tật và tử vong cao gấp nhiều lần so với con của các bà mẹ tuổi trưởng thành. Những đứa trẻ chào đời có thể bị dị tật bẩm sinh, suy dinh dưỡng và chậm phát triển trí não.
Đối với kinh tế - xã hội, có thai ở tuổi VTN đồng nghĩa với việc phải gián đoạn chuyện học hành, khó khăn về kinh tế và không kiếm được việc làm đẩy trẻ VTN vào con đường bế tắc. Hạnh phúc gia đình có thể bị rạn nứt, dễ lâm vào cảnh éo le, ảnh hưởng đến tương lai của trẻ VTN. Tỷ lệ ly dị cao, dễ bị phân biệt đối xử. Chưa chuẩn bị sẵn sàng tâm lý khiến trẻ VTN dễ bị căng thẳng và khủng hoảng tâm lý khi phải làm mẹ sớm.
Dấu hiệu phát hiện sớm trẻ vị thành niên đang mang thai
Cơ thể của trẻ VTN mang thai chưa có sự phát triển hoàn chỉnh, vì thế khá khó để nhận biết chính xác trẻ có mang thai hay không trong những tuần đầu. Tuy nhiên, ở giai đoạn này, cơ thể của trẻ VTN đang mang thai vẫn có một số dấu hiệu mang thai sớm có thể nhận biết. Bao gồm:
● Chậm kinh hoặc mất kinh.
● Buồn nôn và nôn.
● Thay đổi ở ngực: vú căng và nổi tĩnh mạch quanh quầng vú.
● Tiết sữa non từ tuần thứ 16 của thai kỳ.
● Nhiệt độ cơ thể tăng cao.
● Thay đổi về làn da: Nám da, núm vú bị sẫm màu.
● Chảy máu âm đạo trong 3 tháng đầu của thai kỳ, hiện tượng này thường bị nhầm lẫn với chu kỳ kinh nguyệt bình thường.
Làm cách nào giúp trẻ vị thành niên tránh mang thai ngoài ý muốn?
Vị thành niên là giai đoạn mà trẻ có nhiều thay đổi về thể chất và tâm sinh lý hơn cả. Vì thế, khi có con trong độ tuổi VTN, cha mẹ cần quan tâm đến con cái nhiều hơn. Các bậc phụ huynh nên dành nhiều thời gian để trò chuyện, tâm sự với con về những định hướng đúng đắn trong chuyện tình cảm. Bên cạnh đó, giữa cha mẹ và nhà trường nên phối hợp để trang bị những kiến thức về sức khỏe sinh sản, giáo dục giới tính cho trẻ, giúp các em có kiến thức và nhận thức đúng đắn, tránh được những sai lầm không đáng có.
Mặt khác, các ngành chức năng cần tăng cường giáo dục, chăm sóc sức khỏe tiền hôn nhân, các vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản, hướng dẫn các biện pháp tránh thai phù hợp, hạn chế tình trạng phá thai và ngăn ngừa các bệnh lây qua đường tình dục. Đặc biệt, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường - gia đình - xã hội. Từ đó, giúp các em được trang bị đầy đủ kiến thức về giới tính và sức khỏe sinh sản, góp phần nâng cao chất lượng dân số trong tương lai.
Ngay bây giờ rất cần sự chung tay xây dựng của gia đình, nhà trường và xã hội để cuộc sống trẻ VTN được an toàn, tránh mang thai ngoài ý muốn, hướng tới một tương lai tươi đẹp hơn. Đón đọc các tin tức khác tại vnsuckhoe.vn nhé!
